اهمیت نماز

 

 عَنْ اَبى جَعْفَر (عليه السلام) قالَ : لا تَتَهاوَنْ بِصلوتَكَ فَاِنَّ النَّبِىَّ (صلى الله عليه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ : لَيْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلوتِهِ ، لَيْسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْكِراً ، لايَرِدُ عَلَىَّ

امام باقر (عليه السلام) مى فرمايد : نمازت را سبك مشمار ، به حقيقت كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) به وقت مرگش فرمود : هركس نماز را سبك انگارد از من نيست ، هر كس شراب بنوشد از من نيست ، و الله قسم كنار كوثر بر من وارد نمى شود .




قالَ الصّادِقُ (عليه السلام) :اَنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلواة(2) .

امام صادق (عليه السلام) فرمود : آن كه نماز را سبك بشمارد ( و در نتيجه از خواندن آن محروم گردد يا همراه با شرايط بجا نياورد ) به شفاعت ما نمى رسد .


* عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ  (عليه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) :لَيْسَ مِنْى مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلواةِ ، لايَرِدُ عَلَىَّ الْحَوْضَ لا وَالله(3) .

امام صادق (عليه السلام) از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت مى فرمايد : از من نيست آن كه نماز را سبك بشمارد ، و اللّه سبك شمارنده ى نماز كنار كوثر بر من وارد نمى شود .


قالَ الصادِقُ (عليه السلام) فى حَديث : اِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يَدْفَعُ الشَّيْطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَى الصَلوةِ وَ يُلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَ اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَداً رَسُولُ اللهِ فى تِلْكَ الْحالَةِ الْعَظيمَةِ(4) .

امام صادق (عليه السلام) در روايتى فرمودند : ملك الموت به هنگام قبض روح ، شيطان را از آن كه بر نمازش محافظت داشته دفع مى كند تا نتواند به مسافر باايمان جهان آخرت ضرر برساند و در آن حالت هولناك ، شهادت به توحيد و رسالت را به او تلقين مى كند .

 

 

 

احکام نماز قضا 

کسی که نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده باید قضای آن را بجا آورد، اگرچه در تمام وقت نماز خواب مانده یا به واسطه سستی، نماز نخوانده باشد ولی نمازهای یومیه ای را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده قضا ندارد.

اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازی را که خوانده باطل بوده باید قضای آن را بخواند.

کسی که نماز قضا دارد باید در خواندن آن کوتاهی نکند ولی واجب نیست فورا آن را بجا آورد.

کسی که نماز قضا دارد می تواند نماز مستحبی  بخواند.

اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایی دارد یا نمازهایی را که خوانده صحیح نبوده، مستحب است احتیاطاً قضای آن را بجا آورد.

قضای نمازهای یومیه لازم نیست به ترتیب خوانده شود. مثلاً کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده لازم نیست اول نماز عصر و بعداز آن نماز ظهر را قضا نماید.

اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه مانند نماز آیات را بخواند یا مثلا بخواهد قضای یک نماز یومیه و چند نماز غیر یومیه را بخواند لازم نیست آنها را به ترتیب بجا آورد.

اگر کسی نداند که نمازهایی که از او قضا شده کدام یک جلوتر بوده لازم نیست به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و هر یک را می تواند مقدم بداند.

اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده، می داند کدام یک جلوتر قضا شده، احتیاط مستحب آن است که به ترتیب قضا کند و آنچه اول قضا شده اول بخواند و دومی را بعد و همین طور.

اگر برای میتی می خواهند نماز قضا بدهند، و می دانند آن میت ترتیب قضا شدن را می دانسته باز لازم نیست طوری قضا را بجا بیاورند که ترتیب حاصل شود.

اگر برای میتی که در مسأله پیش گفته شد بخواهند چند نفر را اجیر کنند که نماز بخوانند لازم نیست برای آنها وقت مرتب معین کنند که با هم شروع نکنند در عمل .

اگر بدانند که میت ترتیب قضا شدن را نمی دانسته یا ندانند که می دانسته ، لازم نیست به ترتیب برای او قضا بجا بیاورند.

در مسأله پیش اگر بخواهند چند نفر را برای به جا آوردن نماز میت اجیر کنند لازم نیست وقت معین کنند و می توانند همه با هم شروع به قضا کنند.

کسی  که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمی داند مثلا نمی داند چهار تا بوده یا پنج تا، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافی است و همچنین اگر شماره آنها را می دانسته و فراموش کرده، اگر مقدار کمتر را بخواند کفایت می کند.

کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد می تواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده، نماز ادایی را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد.

کسی  که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده و نمی داند نماز ظهر است یا عصر است یا عشا، اگر یک نماز چهار رکعتی بخواند به نیت قضای نمازی که نخوانده کافی است .

اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد و یک نماز یا بیشتر هم از همان روز از او قضا شده، اگرچه لازم نیست نمازهای قضا را پیش از نماز ادا بخواند حتی اگرچه وقت داشته باشد و ترتیب بین نمازهای قضا را هم بداند ولی احتیاط استحبابی آن است که نمازهای قضا مخصوصا نماز قضای همان روز را پیش از نماز ادا بخواند.

تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز قضاهای خود عاجز باشد دیگری نمی تواند نمازهای او را قضا نماید.

نماز قضا را با جماعت می شود خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا، و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند مثلاً اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند اشکال ندارد.

مستحب است بچه ممیز یعنی بچه ای که خوب و بد را می فهمد به نماز خواندن و عبادت های دیگر عادت دهند بلکه مستحب است او را به قضای نمازها هم وادار نمایند.

 

 

 

احکام قرائت نماز

در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سوره تمام بخواند. اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلا بترسد که اگر سوره را بخواند دزد یا درنده یا چیز دیگری به او صدمه بزند، نباید سوره را بخواند و اگر در کاری عجله داشته باشد، می تواند سوره را نخواند. اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نمازش باطل است .

 

اگراشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد سوره را از

اول بخواند. اگر حمد و سوره یا یکی از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است .

اگر پیش از آنکه برای رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده باید بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده باید فقط

سوره را بخواند. ولی اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده ، باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نیزاگر خم شود و پیش از آنکه به رکوع برسد بفهمد حمد و سوره یا سوره تنها یا حمد تنها را نخوانده ، باید بایستد و به همین دستور عمل

نماید.

 

اگر در نماز یکی از چهار سوره ای را که آیه ی سجده دارد  عمدا بخواند، نمازش باطل است .

 

اگر اشتباها مشغول خواندن سوره ای شود که سجده ی واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیه ی سجده بفهمد، باید آن سوره را رها کند و سوره ی دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد، باید در بین نماز با اشاره سجده آن را به جا آورد و به همان سوره که خوانده اکتفا نماید.اگر در نماز آیه سجده را بشنود و به اشاره سجده کند، نمازش صحیح است .

 

در نماز مستحبی خواندن سوره لازم نیست ، اگر چه آن نماز به واسطه ی نذر کردن واجب شده باشد. ولی در بعضی از نمازهای مستحبی مثل نماز وحشت که سوره ی مخصوصی دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.

در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه ، مستحب است در رکعت اول بعد از"حمد" سوره  ی"جمعه "، و در رکعت دوم بعد از "حمد" سوره ی "منافقین " بخواند و اگر مشغول یکی از این ها شود، بنابر احتیاط واجب نمی تواند آن را رها کند و سوره ی دیگر بخواند.اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره "قل هو الله احد" یا سوره "قل یا ایهاالکافرون " شود، نمی تواند آن را رها کند و سوره دیگر بخواند. ولی در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روی فراموشی به جای سوره "جمعه " و "منافقین " یکی از این دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسیده می تواند آن را رها کند و سوره "جمعه " و "منافقین " را بخواند.

 

اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره "قل هو الله احد"یا سوره "قل یا ایها الکافرون " بخواند، اگر چه به

نصف نرسیده باشد، بنابراحتیاط واجب نمی تواند رها کند و سوره "جمعه " و "منافقین " را بخواند.

اگر در نماز غیر سوره "قل هو الله احد" و "قل یا ایها الکافرون " سوره دیگری بخواند، تا به نصف نرسیده می تواند رها کند و سوره دیگر بخواند.

 

اگر مقداری از سوره را فراموش کند یا از روی ناچاری مثلا به واسطه ی تنگی وقت یا جهت دیگر نشود آن را تمام نماید،

می تواند آن سوره را رها کند و سوره ی دیگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد یا سوره ای را که می خوانده "قل هوالله احد" یا "قل یا ایها الکافرون " باشد.

 

بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. مرد باید در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمدو سوره حتی حرف آخر آنها را بلند بخواند.

 

زن می تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند.ولی اگر نامحرم صدایش را بشنود، بنابر احتیاط واجب باید آهسته بخواند.

 

اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند عمدا آهسته بخواند،یا در جایی که باید آهسته خواند عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است . ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است .

 

 اگر در بین خواندن حمد وسوره هم بفهمد اشتباه کرده ، لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند.

اگر کسی در خواندن حمد و سوره بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل است .

انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلطنخواند. و کسی که به هیچ قسم نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می تواند بخواند، و احتیاطمستحب آن ا ست که نماز را به جماعت به جا آورد.

 

کسی که حمد و سوره و چیزهای دیگر نماز را به خوبی نمی داند و می تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است ، بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد باید نمازش را به جماعت بخواند.

 

احتیاط واجب آن است که برای یاد دادن واجبات نماز مزد نگیرد، ولی برای مستحبات آن اشکال ندارد.

 

اگر یکی از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمدا آن را نگوید، یا به جای حرفی ،حرف دیگر بگوید مثلا به جای  (ض )،(ظ)

بگوید، یا جایی که باید بدون زیروزبر خوانده شود زیر و زبر بدهد، یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است .

 

اگر انسان کلمه ای را صحیح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نیست دوباره نماز را بخواند و

یا اگر وقت گذشته قضا نماید.

 

اگر زیر و زبر کلمه ای را نداند باید یاد بگیرد، ولی اگر کلمه ای را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کندیاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست و نیز اگر نداند مثلا کلمه ای به (س ) است یا به (ص ) باید یاد بگیرد وچنانچه دو جور یا

بیشتر بخواند، مثل آن که در "اهدنا الصراط المستقیم "، "مستقیم "را یک مرتبه با "سین " و یک مرتبه با "صاد" بخواند

نمازش باطل است ، مگرآنکه هر دو جور قرائت شده باشد و به امید رسیدن به واقع بخواند.

 

اگر در کلمه ای  "واو" باشد و حرف قبل از "واو" در آن کلمه پیش داشته باشد و حرف بعد از "واو" در آن کلمه همزه (ء) باشد مثل کلمه "سوء" بهتر است آن "واو" را مد بدهد، یعنی آن را بکشد و همچنین اگر در کلمه ای "الف "باشد و حرف قبل از "الف " در آن کلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از "الف " درآن کلمه همزه باشد مثل "جاء"، بهتر است "الف " آن را بکشد و نیز اگر درکلمه ای (ی ) باشد و حرف پیش از (ی ) در آن کلمه زیر داشته باشد و حرف بعد از (ی )در آن کلمه همزه باشد مثل "جی ء"، بهتر آن است (ی ) را با مد بخواند و اگر بعداز این "واو" و "الف " و (ی ) به جای همزه (ء) حرفی باشد که ساکن است ، یعنی  زیر و زبر و پیش ندارد باز هم بهتر آن است این سه حرف را با مد بخواند، مثلا در

"و لا الضالین " که بعد از "الف " حرف "لام " ساکن است ، بهتر آن است "الف " آن را با مد بخواند.

 

احتیاط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید  و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد. مثلا بگوید "الرحمن الرحیم " و میم "الرحیم "را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: "مالک یوم الدین ". و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آنکه بگوید : "الرحمن الرحیم " و میم "الرحیم " را زیر ندهد و فورا"مالک یوم الدین " را بگوید.

 

در رکعت سوم و چهارم نماز می تواند فقط یک حمد بخواند یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنی سه مرتبه بگوید: "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الاالله و الله اکبر"، و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه را بگوید کافی است .

 

می تواند در یک رکعت حمد، و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید، و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند. در تنگی وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.

 

اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتیاط واجب باید "بسم الله " آن را هم آهسته بگوید.

 

کسی که نمی تواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند. اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید، چنانچه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است .

 

اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال اینکه در دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز با اینکه گمان می کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن ، نمازش صحیح است .

 

اگر در رکعت سوم یا چهارم می خواست حمد بخواند تسبیحات به زبانش آمد یا می خواست تسبیحات بخواند حمد به زبانش آمد باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند ولی اگر عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده و در خزانه ی قلبش آن را قصد داشته می تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح ست .

 

کسی که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود باید آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.

 

در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: "استغفر الله ربی و اتوب الیه " یا بگوید: "اللهم اغفر لی ". و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزار پیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ،باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

 

اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند.

 

هرگاه شک کند که آیه یا کلمه ای را درست گفته یا نه ،اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده ، باید آن آیه یا کلمه

را به طور صحیح بگوید و اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده ، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه در رکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن "الله الصمد" شک کند که "قل هو الله احد"را درست گفته یا نه ، باز هم می تواند به شک خود اعتنا نکند. ولی اگر احتیاطا آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،می تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاط واجب باید نمازش را دوباره بخواند.

 

مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید: "اعوذ بالله من الشیطان الرجیم " و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر "بسم الله " را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن آیه را به آیه  بعد

نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد.

اگر نماز را به جماعت می خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواندبعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید:

"الحمد لله رب العالمین ". بعد از خواندن سوره "قل هو الله احد" یک یا دو یا سه مرتبه "کذلک الله ربی " یا سه مرتبه "کذلک الله ربنا" بگوید، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند و بعد تکبیر پیش ازرکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.

 

مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول سوره "انا انزلناه " و دررکعت دوم سوره "قل هو الله احد" را بخواند.

مکروه است انسان در تمام نمازهای یک شبانه روز سوره "قل هو الله احد" را نخواند.

 

خواندن سوره "قل هو الله احد" به یک نفس مکروه است . سوره ای را که در رکعت اول خوانده ، مکروه است در رکعت دوم بخواند،ولی  اگر سوره "قل هو الله احد" را در هر دو رکعت بخواند مکروه نیست .